Dermatologiya

Dermatologiya nədir ?

Dermatologiya nədir sualı ilə tez-tez müraciətlər olur. Dermatologiya tibbin bir sahəsidir və dəri ilə onun əlavələrinə aid xəstəliklərin elmi cəhətdən araşdırılması, müalicəsi və profilktikasından cavabdehdir. Ümumi dermatologiya ilə məşqul olan ixtisas həkimlərinə dermatoloq və ya dəri həkimi deyirlər. Dermatoloqlar əsasən dəri, dırnaq, saç, ağız boşluğu və cinsi xəstəliklər ilə məşqul olurlar. Lakin, bu sahə çox geniş olduğu üşün bəzən saç xəstəlikləri ilə məşqul olan dermatoloq həkimlər trixoloq, cinsi xəstəliklər ilə məşqul olan dəri həkimləri isə veneroloq olaraq adlanır. Uşaq dəri xəstəlikləri ilə daha çox məşqul olan dermatoloq üçün isə pediatrik dermatoloq ifadəsi işlənə bilir. Dəri xərçəngi sahəsində püxtələşən dermatoloq həkimlərə dermatoonkoloq deyilir. Estetik-komsetoloji sahəyə daha çox meyl edən dəri həkimlərinə isə dermatokosmetoloq deyilir. İlk baxışdan qarışıq və qəliz görsənsə də bütün adlar və titullar dermatoloq, dəri həkimi və ya dermatoveneroloq ixtisası altında birləşir. 

Dəri xəstəliklərinin əlamətləri nələrdir ?

Dəri xəstəlikləri əksər hallarda qabıqlanma, qızartı, qaşıntı, köpəşmə, şişmə, suluqlanma, quruluq və s. əlamətlər şəklində özünü göstərir. Dırnaq xəstəlikləri isə dırnaqlarda qalınlaşma, saralma, qaralma, ayrılma, qopma və s. şəklində özünü biruzə verir. Saç xəstəlikləri isə özünü saçlarda yağlanma, qabıqlanma, kəpəklənmə, qaşıntı, saç tökülməsi və ya alopesiyalar formasında özünü göstərir. Cinsi yolla keçən xəstəliklər zamanı isə qasıqda qaşıntı, qabıqlanma və törəmlər meydana gəlir. Əksərən yolxucu olurlar. Ümumiyyətlə saç, dırnaq, dəri və ağız boşluğunun selikli qişa xəstəlikləri bir çox hallarda daxildən gələn sistem problemləri ilə əlaqəli olur. Bu baxımdan dermatoloqlar və ya dermatoveneroloqlar sistem xəstəliklərini araşdırmaq üçün xəstəni əlavə müayinələrdən keçirdir. Əlavə olaraq laborator, radioloji, mikrobioloji o cümlədən göbələk testi, dəri biopsiyası və s. tələb edə bilər. Müayinələr nəticəsində daxili xəstəliklər aşkar edilərsə dəri xəstəliklərinin müalicəsi digər ixtisas həkimləri ilə müştərək şəkildə aparılır. 21-ci əsrin dermatologiyası əksər hallarda multidissiplinar xarakter daşıyır.

Dəri xəstəlikləri qurd invaziyaları ilə əlaqəsi varmı ?

Qurd dəri xəstəliklərinin səbəbi ola bilər. Lakin, bağırsağın qurd invaziyaları olaraq bildiyimiz parazitar infeksiyalar, disbakterioz, qəbizlik və s. hər zaman dəri xəstəliklərinin yaranma səbəbi deyildir. Ölkəmizdə yanlış olaraq həm həkimlər, həm də valideynlər tərəfindən bütün dəri xəstəliklərinin səbəbi olaraq qurd və bağırsaq problemləri olacağı düşünülür. Bundan ötrü valideynlər və həkimlər lazımsız qurd analizləri və qurd müalicələri təyin edirlər. Xüsusən uşaqlarda səpgilərin qurdla əlaqəsi olduğu düşünülərək lazımsız müdaxilələrə və müalicələrə başlanılır. Bunlar nəyinki lazımsız maliyyə məsrəfinə səbəb olur, hətta antiparazitar müalicələr əlavə ciddi yan təsirlər də verə bilir. Dəri xəstəliyinin müalicəsi gecikdirildiyi üçün dermatoloq qarşısında əlavə çətinliklər yaranır. Qurd dəridə qaşıntılı qızartı səbəbi ola biləcək çox az saylı dəri xəstəliyi vardır. Ehtiyac olduğu təqdirdə dəri həkimi dəri xəstəliyinin diaqnozunu qoyduqdan sonra qurd testləri və müalicələri təyin edə bilər. Həkim məsləhəti olmadan lazımsız testlər və müalicələr tövsiyyə edilmir. 

Dəri xəstəliklərinin daxili orqanlarla əlaqəsi varmı ?

Bəli var. Dəri daxili orqanların güzgüsüdür. Dərinin daxili xəstəliklərlə əlaqəsi elmə çoxdan məlumdur. Dəri, saç, dırnaq və ağız boşluğundakı xəstəliklər bir çox gizli gedən daxili orqan xəstəliklərdən xəbər verə bilər. Dermatologiya uzmanı dəri xəstəliyinin səbəbi və provokasiyaedici amilləri təyin etmək üçün diaqnoz qoyduqdan sonra xəstədən əlavə testlər tələb edə bilər. Dəri xəstəliyinin növü təyin edilmədən heç bir zaman daxili orqanların araşdırılması aparıla bilməz. Bu işi yalnız dermatoloq müayinəsi sonrası dəri həkimi özü qərar verir. Araşdırmalar nəticəsində dəri xəstəliyi ilə daxili orqanlar arasında əlaqə tapılarsa müalicələr ortaq aparılır. Yəni bir dəri xəstəliyinin müalicəsi, diaqnostikası, profilkatikasında başqa ixtisas həkimləri də cəlb edilə bilər əgər dermatoveneroloq tərəfindən qərar verilərsə. Bəzi dəri xəstəlikləri dəriyə məhdud qaldığı üçün müalicəsi daha rahat olur. Tək bir məlhəmlər xəstəliyi sonlandırmaq da mümkündür. 

Dermatologiya sahəsində dəri xəstəliklərinin müalicəsi necə aparılır ?

Dəri xəstəliklərinin müalicəsi və profilaktikası dermatologiya ixtisası qarşısında duran əsas vəzifədir. Müalicələrin medikamentoz və cərrahi vəyaxud prosedural üsulları vardır. Medikamentoz üsulların da iki forması var. Dəri xəstəliklərin yerli müalicəsi və daxili müalicəsi. Yerli müalicələr zamanı dəri səpgilərinə məlhəmlər, losionlar, şampunlar, sabunlar, nəmləndiricilər tətbiq edilir. Bu cür müalicələrin faydası ilə bərabər yan təsirləri də vardır. Daxili müalicələr isə həblər, iynələr vasitəsi ilə aparılır. Prosedural üsullar dedikdə isə törəmələri və xalları cərrahi yolla aradan qaldırılması nəzərdə tutulur. Dəridəki səpgilərə inyekisiyalar yolu ilə dərmanlar yeridilərək müalicələr aparıla bilər. Krioterpiya və ya maye azot üsulları ilə ziyillər, kondilomalar, ət xalları, dəri xərçəngi və digər dermatoloji problemlər öz həllini tapa bilir. Əksər dəri xəstəlikləri xroniki olsa da xəstələri şəfasına qovuşdurmaq mümkündür. Buna nail olmaq üçün bəzən sistemik steroid, oral izotretinoin və s. kimi ağır dərmanlar istifadə edilir. Xüsusən sızanaqların müalicəsi üçün tez-tez istifadə etdiyimiz roaccutane dərmanı müəyyən fəsadlar versə də sızanaqları tamamiylə yox etmək mümkündür